Η εξέλιξη της σχέσης του ζευγαριού
Ανάμεσα στους διάφορους τρόπους που κατά καιρούς έχουν προταθεί για την αξιολόγηση της σχέσης του ζευγαριού είναι μέσω του κύκλου του ζευγαριού κατα τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας. Η παρακάτω προσέγγιση για την εξέλιξη της σχέσης του ζευγαριού αναφέρει ότι η σχέση του ζευγαριού περνάει από φάσεις και μεταβάσεις, εξελίσσεται. Σε κάθε φάση τίθενται νέες προτεραιότητες και η σχέση οργανώνεται σε νέα βάση για να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις. Η γνώση της πορείας της εξέλιξης αυτής της σχέσης είναι χρήσιμη για να γίνουν κατανοητές οι προσδοκίες του ζευγαριού από την μεταξύ τους σχέση αλλά και την σχέση τους με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
1. Αρχή της σχέσης. Περιλαμβάνει την γνωριμία, την προετοιμασία του γάμου και τον ίδιο τον γάμο. Την περίοδο αυτή οι σύντροφοι θέλουν να βρίσκονται πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και διακατέχονται από συναισθήματα τρυφερότητας.
2. Απόσταση (ή μη) από τις πατρικές οικογένειες. Είναι η περίοδος της δημιουργίας των ορίων της σχέσης και της απόστασης από τις πατρικές οικογένειες. Οι σύντροφοι προχωρούν από την εξάρτηση ή την ανεξαρτησία στην αλληλεξάρτηση. Οι δεσμοί αφοσίωσης προς τις πατρικές οικογένειες μπαίνουν σε νέα βάση. Από τη μια πλευρά, η υπερβολική προσκόλληση στην πατρική οικογένεια μπορεί να εμποδίσει την σταθεροποίηση του νέου ζευγαριού. Από την άλλη πλευρά, η απομάκρυνση ή η αρνητική αντίδραση προς την πατρική οικογένεια μπορεί να σπάσει την στήριξη και να διαιωνίσει ανεπίλυτα συναισθηματικά ζητήματα. Η πρόκληση για το νέο ζευγάρι είναι να διατηρήσει δεσμούς με τις πατρικές του οικογένειες, παράλληλα όμως να δει τον εαυτό του ως μια ξεχωριστή ομάδα. Η φάση αυτή της σχέσης του ζευγαριού θεωρείται περίοδος «απογαλακτισμού» από την πατρική οικογένεια. Τα ζευγάρια που μένουν προσκολλημένα στην πατρική οικογένεια δυσκολεύονται να «ενηλικιωθούν»
3. Ανατροφή των παιδιών. Με την γέννηση των παιδιών η σχέση του ζευγαριού αλλάζει. Εισέρχεται σε μια περίοδο αστάθειας, καθώς οι ρόλοι των συζύγων μετασχηματίζονται για να περιλάβουν και τον ρόλο τους, ως γονιών. Οι αναπόφευκτες αυτές αλλαγές μεταβάλλουν και την συζυγική σχέση επιφέροντας πιέσεις. Δεν είναι μόνο οι νέοι ρόλοι που καλούνται να παίξουν, αλλά και τα νέα καθήκοντα που πρέπει να αντιμετωπίσουν ως γονείς, που τους εισάγουν σε μια νέα περίοδο της ζωής τους.
Η συναισθηματική πρόκληση για τους γονείς με μικρά παιδιά είναι η αποδοχή του νέου μέλους στην οικογένεια. Ένα ζευγάρι που πριν τα παιδιά, είχε συνηθίσει να έχει τον δικό του χρόνο για οικειότητα, ξαφνικά κατακλύζεται από τις απαιτήσεις ενός απόλυτα εξαρτημένου πλάσματος. Η ανατροφή των παιδιών απαιτεί ένα τεράστιο δόσιμο του εαυτού. Η πρόκληση για την σχέση του ζευγαριού έγκειται στη διατήρηση της ποιότητας που είχε μέχρι τότε, και όλα αυτά μέσα στη δίνη των απαιτήσεων της γονεϊκότητας, της εργασίας και όλων των άλλων εξωτερικών απαιτήσεων.
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και ξεκινούν το σχολείο, οι γονείς αρχίζουν νέες αλληλεπιδράσεις με το σχολείο, τα άλλα παιδιά και τους γονείς τους. Παράλληλα αλλάζει ο ρόλος της στήριξης και προστασίας των παιδιών τους. Από την πλήρη εξάρτηση, τα παιδιά προχωρούν στην αυτονομία και την αυτοπεποίθηση. Μέσα σε όλες αυτές τις απαιτήσεις οι ανάγκες του ζευγαριού συχνά αγνοούνται.
4. Μέση ηλικία με εφήβους. Επειδή η εφηβεία θεωρείται γενικά ως μια «δύσκολη» περίοδος στην ζωή του παιδιού, είναι συχνά και για το ζευγάρι δύσκολη και πολλές φορές η σχέση τους δοκιμάζεται σοβαρά. Οι βιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές που συντελούνται στους νέους έφηβους προκαλούν συχνά αλλαγές και στην συμπεριφορά τους και οι γονείς, αδυνατώντας να τις χειριστούν, δημιουργούν και μεταξύ τους εντάσεις που μπορεί να τους απομακρύνουν.
Η καθημερινότητα οπωσδήποτε δεν χαρακτηρίζεται από ρουτίνα. Η πρόκληση για το ζευγάρι στη φάση αυτή είναι να διατηρήσει μια ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις των εφήβων παιδιών τους και των δικών τους προσδοκιών.
Σε αυτή τη φάση πολλοί γονείς μπορεί να χρειασθεί να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο και στους γονείς τους που γερνούν, ιδιαίτερα όταν εκείνοι έχουν προβλήματα υγείας.
5. Η «άδεια φωλιά». Αρχίζει με την έναρξη είτε των σπουδών των παιδιών, όταν αυτά σπουδάζουν σε άλλο μέρος, είτε με την εγκατάσταση των παιδιών σε δική τους κατοικία, είτε με τον στρατό. Είναι μια περίοδος που δίνεται η ευκαιρία στο ζευγάρι να «επανασυνδεθεί». Για πρώτη φορά, μετά από καιρό, το ζευγάρι νιώθει ελεύθερο να ασχοληθεί με τα ενδιαφέροντά του, να αφοσιωθεί στην εργασία του, να αφιερώσει χρόνο και να ανακαλύψει εκ νέου ο ένας στον άλλο. Για ζευγάρια που έμεναν μαζί λόγω των παιδιών μπορεί να είναι δύσκολο να ζήσουν μόνοι χωρίς τα παιδιά.
Το άδειο σπίτι δεν είναι πάντα εύκολα αποδεκτό από το ζευγάρι. Η πρόκληση για τους γονείς είναι να ανεχθούν αυτή την διάσπαση της ομάδας τους και παράλληλα να διατηρούν μια υποστηρικτική ατμόσφαιρα για όλες τις συνεχιζόμενες αλλαγές της οικογένειας.
Συχνά το ζευγάρι έχει να αντιμετωπίσει τις ασθένειες και τους θανάτους των δικών τους γονιών.
6. Συνταξιοδότηση. Το ζευγάρι μοιράζεται πλέον αρκετές ώρες μόνο του και έχει την ευκαιρία να εμπλακεί σε δραστηριότητες αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όταν υπάρχει καλή υγεία. Πολλά ζευγάρια περιμένουν αυτή την φάση στη ζωή τους για να χαρούν την ζωή, ελεύθεροι από τις πιέσεις και τις απαιτήσεις της εργασίας.
Όταν υπάρχει οικονομική άνεση και καλή υγεία η περίοδος αυτή μπορεί να χαρακτηρισθεί από αξιοπρέπεια και ένα αίσθημα πληρότητας. Όταν όμως υπάρχουν προβλήματα υγείας και το ηλικιωμένο άτομο εξαρτάται από τις νεότερες γενιές για την φροντίδα του, τότε συχνά νιώθει μια έλλειψη νοήματος στην ζωή του.
7. Μόνος σύντροφος στη ζωή. Η απώλεια του συντρόφου οδηγεί συχνά σε κρίση που δύσκολα ξεπερνιέται. Ο μόνος σύντροφος νιώθει συχνά έντονη μοναξιά. Η συναισθηματική πρόκληση σε αυτή την φάση έγκειται στον τρόπο αντιμετώπισης της απώλειας και της φυσικής φθοράς. Ο μόνος σύντροφος μπορεί να ζήσει αρκετά χρόνια ακόμη και αν δεν αναπτύξει σημαντικές σχέσεις με τους άλλους, θα νιώσει έντονη μοναξιά. Αν οι διαγενεακές σχέσεις βρίσκονταν σε ένταση, αυτή μπορεί να είναι μια καλή εποχή για συμφιλίωση. Οι γονείς χρειάζονται τα παιδιά τους πρακτικά και συναισθηματικά, αλλά και τα παιδιά χρειάζονται κάποιο ξεκαθάρισμα των συναισθημάτων τους απέναντι των γονέων τους.
Σημασία στη σχέση του ζευγαριού έχει να διατηρεί ο καθένας την οντότητα του, να διαφοροποιεί τον εαυτό του σε σχέση με τον άλλο και να μην εμπλέκεται σε μια απόλυτη ταύτιση με τον/την σύντροφο του. Συχνά ακούμε τα ζευγάρια να λένε «εμείς» εννοώντας ότι μοιράζονται κοινές αντιλήψεις, πεποιθήσεις, συναισθήματα, σκέψεις. Κάτι τέτοιο όμως στην πραγματικότητα δεν μπορεί να υπάρχει και επομένως η ταύτιση αυτή στην ουσία δεν είναι ειλικρινής και μπορεί τουναντίον, να υποδηλώνει μια συναισθηματική απόσταση γιατί ενέχει ένα στοιχείο υποκρισίας.
Πηγή:
Μαρία Μαλικιώση Λοΐζου (2006). Επικοινωνία και Διαπροσωπικές Σχέσεις. Στο: Συμβουλευτική Γονέων. …για ένα ευτυχισμένο αύριο των παιδιών μας…. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, 45-78, (σε συνεργασία με Καραθανάση-Κατσαούνου, Α. & Μπότου, Α.). Αθήνα.