Γιατί οι άνθρωποι δέχονται την κακοποίηση;
Θυμάμαι μία πρόσφατη κουβέντα που είχα με μια δεκάχρονη. Την ρώτησα:
«Πώς περνάς στο σχολείο σου;».
«Δεν περνάω και πολύ καλά. Οι συμμαθήτριες μου με φωνάζουν “προβληματική”».
«Και εσύ; Όταν το ακούς αυτό, τι κάνεις; Συνεχίζεις να κάνεις παρέα μαζί τους;»
«Ε… το ακούω εδώ και πολλά χρόνια. Λέω…, για να το λένε εκείνες, μάλλον θα είμαι “προβληματική”. Και μερικές φορές το πιστεύω … Και συνεχίζω να κάνω παρέα μαζί τους … ναι …»
«Το πιστεύεις πραγματικά ότι είσαι “προβληματική”; Τι σε κάνει να το πιστεύεις αυτό;»
«Δεν ξέρω… »
Η Συνδιαλεκτική Ανάλυση (ΣΑ) είναι μια τεχνική που διερευνά τις ανθρώπινες σχέσεις επικεντρωνόμενη στο ακριβές περιεχόμενο των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων. Η ΣΑ είναι ένας ισχυρός τρόπος ανάλυσης του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι ασχολούνται ο ένας με τον άλλο και πώς μπορούν να αλλάξουν τη ζωή τους διορθώνοντας τα λάθη της συμπεριφοράς τους. Η ΣΑ αποτέλεσε μια έντονη διαφοροποίηση από την παραδοσιακή ψυχανάλυση, η οποία εστιάζει σε αυτό που συμβαίνει στον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων, ενώ η ΣΑ παρατηρεί αυτά που συμβαίνουν μεταξύ τους. Τη θεωρία της ΣΑ ανέπτυξε ο ψυχαναλυτής Eric Berne (1956).
Μια πολύ σημαντική έννοια που αναπτύχθηκε από τον Eric Berne ονομάστηκε «χάδια». Τα «χάδια» μπορούν να είναι θετικά ή αρνητικά, σωματικά (κάθε είδους άγγιγμα, π.χ. αγκαλιές, φιλιά, θωπείες, τρίψιμο της πλάτης, κρατήματα χεριών), λεκτικά (σχετίζονται με την εμφάνιση ενός άτομου, π.χ. το ντύσιμο του, την εξυπνάδα του, τη γενναιοδωρία του, τη δημιουργικότητά του, τη συναισθηματική του νοημοσύνη, την ευγένειά του, την ακεραιότητά του, τον κώδικα ηθικής του, τις πρακτικές του δεξιότητες, την αξιοπρέπειά του, την ηγετική του ικανότητα, το καλλιτεχνικό του ταλέντο, τη σεξουαλική του ανταπόκριση ή το θάρρος του, την τιμιότητά του, την ευθυμία του, την πρακτική του σοφία, την κομψότητά του, τη διακριτικότητά του ή με όποια άλλη ιδιότητα το άτομο κατέχει). Υπάρχουν «χάδια πράξης», όπως το να ακούτε προσεκτικά κάποιον καθώς μιλά, ή το να δώσετε σε κάποιον που αγαπάτε ένα μπουκέτο όμορφα λουλούδια.. Το πιο ανέξοδο από τα «χάδια πράξης»: Το χαμόγελό μας.
Ένα «χάδι», με τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο, αναφέρεται σε ένα θετικό «χάδι», μια ένδειξη στοργής και αγάπης. Όταν λέτε σε κάποιον: «Μου αρέσεις έτσι όπως είσαι σήμερα», δίνετε σ’ εκείνο το άτομο ένα θετικό «χάδι», ένα «χάδι» αγάπης και τρυφερότητας. Επίσης, όταν χαϊδεύετε με αγάπη ένα παιδί στην πλάτη ή ακούτε με προσοχή αυτό που λέει ο/η σύντροφος σας, του/της δίνετε επίσης ένα «χάδι».
Από την άλλη, υπάρχουν αρνητικά «χάδια». Αυτά μπορεί να είναι φανερές προσβολές, όπως το «Γιατί δεν μπορείς να κάνεις τίποτα σωστά;» ή επώδυνες παρατηρήσεις που διατυπώνονται με τη μορφή αστείου. Μερικές φορές αρνητικά «χάδια» μπορεί να εμφανιστούν με τη μορφή κομπλιμέντου όταν βασίζονται σε μια σύγκριση μεταξύ δύο ανθρώπων. Π.χ., αποτελεί ένα αρνητικό «χάδι» η δήλωση: «Είσαι η πιο πιστή μου φίλη», καθώς δυσφημεί τους άλλους φίλους του ατόμου. Είναι καλύτερο να πω κάτι σαν: «Εκτιμώ την πίστη σου . Είναι πολύτιμη σαν χρυσάφι».
Τελικά, τα «χάδια» κάποιες φορές δίνονται με ανειλικρινή τρόπο. Αυτά τα «χάδια» υποτίθεται ότι θέλουν να κάνουν κάποιον να νιώσει καλά, αλλά σπάνια το καταφέρνουν. Αν και τροφοδοτούν την πείνα μας για αναγνώριση και έτσι τα καταφέρνουμε καλύτερα με αυτά, παρά χωρίς καθόλου «χάδια», τα αρνητικά «χάδια» είναι τοξικά και βλαβερά, με αποτέλεσμα, μακροπρόθεσμα, να δημιουργούν περισσότερα προβλήματα από εκείνα που ήδη μας απασχολούν.
Όταν οι άνθρωποι σε μια κοινωνική ομάδα κάνουν οικονομία στα «χάδια» και στην στοργή που προσφέρουν στους άλλους, τότε η ποσότητα και η ποιότητα των «χαδιών» που ανταλλάσσονται μειώνονται δραματικά. Οι άνθρωποι θα πεθαίνουν για αγάπη, στοργή, τρυφερότητα και «χάδια» αγάπης, καθώς η ανάγκη μας για αγάπη περιλαμβάνεται στις βασικές ανάγκες για την επιβίωση του ανθρώπου σε μια ιεράρχηση των βασικών του αναγκών. Μια πολύ σημαντική και καταστροφική παρενέργεια είναι ότι οι άνθρωποι που είναι πεινασμένοι για «χάδια» αρχίζουν να δέχονται ή ακόμα και να αναζητούν αρνητικά «χάδια», γιατί δεν μπορούν να πάρουν θετικά. Όπως ακριβώς οι άνθρωποι που πεθαίνουν από πείνα ή δίψα θα φάνε χαλασμένα τρόφιμα και θα πιουν μολυσμένο νερό, οι άνθρωποι, επίσης, θα δεχτούν και θα υποδεχτούν αρνητικά «χάδια» όταν είναι αρκετά πεινασμένοι για «χάδια». Όμως τα αρνητικά «χάδια», όπως το αλμυρό νερό και η χαλασμένη τροφή, κάνουν τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν. Για να είναι κάποιος υγιής, τα «χάδια» που επιβεβαιώνουν τη ζωή αποτελούν ένα σοβαρό μπλέξιμο και επιδίωξη για τους ανθρώπους.
Σύμφωνα με τον C. Steiner, μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις που έκανε στα είκοσι χρόνια που διδάσκει τη συναισθηματική νοημοσύνη είναι ότι, αν αποφύγουμε να κάνουμε οικονομία στα «χάδια» και δίνουμε στους ανθρώπους μια σταθερή δίαιτα από θετικά «χάδια», η καρδιά των ανθρώπων θα ανοίξει αυτόματα. Θα βιώσουν συναισθήματα αγάπης που έχουν και τα οποία δεν είχαν βιώσει πριν και η επίδραση αυτή θα εξαπλωθεί από αυτούς στις οικογένειες και τους φίλους τους. Έχω δει πολλούς ανθρώπους (και τον εαυτό μου ανάμεσά τους) με τον καιρό να αναπτύσσουν τις ικανότητες τους να αγαπούν, απλώς δίνοντας «χάδια», ζητώντας «χάδια», δεχόμενοι τα «χάδια» που θέλουν, απορρίπτοντας εκείνα που δε θέλουν και δίνοντας «χάδια» στον εαυτό τους.
Σιγά σιγά … το μαθαίνουμε … λέγοντας μια κουβέντα κάθε ήμερα… Για να δούμε….
«Μπορώ να σου πω κάτι που μου αρέσει σε εσένα;»…….
«Μπορώ να σου πω τι αγαπώ περισσότερο σε εσένα;»….
Βιβλιογραφία:
Steiner, 2006). Συναισθηματική Νοημοσύνη με Καρδιά (Μτφρ: B. Παππά). Αθήνα: Καστανιώτης.
